Μάνος Χατζιδάκις: Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο (1955) ανέκδοτο OST

Το "Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο" είναι μια αριστουργηματική κομεντί που γύρισε ο Αλέκος Σακελλάριος το 1955, για λογαριασμό της Φίνος Φιλμ. Μια ταινία, που αν και κάποια στιγμή αποκτά στοιχεία παραμυθιού, θα μπορούσε να αποτελεί και σήμερα μάθημα σε σχολή κινηματογράφου. Ρομαντισμός, συγκίνηση, έρωτας ,δυο πάμφτωχοι αλλά καλόκαρδοι λατερνατζήδες και μια πανέμορφη κοπέλα κυνηγημένη από το πλούσιο πατέρα της είναι τα βασικά στοιχεία και πρόσωπα αυτής της ταινίας. Και όλα αυτά με φόντο την Παλιά Αθήνα. Η ταινία έχει έντονο παρασκήνιο πολύ πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Ο Αλέκος Σακελλάριος και ο Γιώργος Τζαβέλλας οδηγούνται σε ακραίες δηλώσεις σχετικά με την πατρότητα του έργου. Και οι δύο ήθελαν να κάνουν μια ταινία με τίτλο «Η  Τελευταία Λατέρνα». Η διαμάχη δημοσιοποιήθηκε, καθώς οι δύο δημιουργοί αντάλλασσαν επιστολές, μέσω της στήλης του ρεπόρτερ και κριτικού, Αχιλλέα Μαμάκη, στην εφημερίδα  "Έθνος". Προσβολές και υπονοούμενα ακούστηκαν και από τους δύο, αλλά με την παρέμβαση του Φίνου οι τόνοι έπεσαν. Η διαμάχη για την πατρότητα της ιδέας έλαβε τέλος, ο Αλέκος  Σακελλάριος άρχισε να ψάχνει πρωταγωνιστές για την ταινία. Ο Μίμης Φωτόπουλος ήταν σίγουρος καθώς είχε συμβόλαιο  αποκλειστικής συνεργασίας με το Φίνο ενώ η ιδέα της συμμετοχής του Βασίλη Αυλωνίτη βρίσκει αντίθετο τον Φιλοποίμενα, ο οποίος τον θεωρούσε "φθαρμένο" λόγω της συμμετοχής του σε ταινίες Β΄ διαλογής. Αντίθετος ήταν ο παραγωγός και με την ιδέα να παίξει την κεντρική ηρωίδα η Τζένη Καρέζη, η οποία έπαιζε ήδη ρόλους στο θέατρο αλλά δεν είχε κινηματογραφικό πρόσωπο, όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Φίνος. Η επιμονή όμως του Αλέκου Σακελλάριου τους έφερε και τους δύο στο καστ της ταινίας και ο σκηνοθέτης δικαιώθηκε. 

Τη μουσική και τα τραγούδια της ταινίας υπογράφει ο Μάνος Χατζιδάκις. Οι τσιγγάνες μαζί με τους πρωταγωνιστές  χορεύουν και τραγουδούν το "Γαρούφαλλο στο αυτί"   ένα έντεχνο τραγούδι με επιρροές από το ρεμπέτικο και το δημοτικό. Το τραγούδι γίνεται μεγάλο σουξέ  όπως και το "Είμαι άντρας" που τραγουδά στο φιλμ ο Τόλης Χάρμας. Τραγούδια που "φέρνουν" τον λαϊκό κόσμο σε πρώτο πλάνο, περιορίζοντας το  ρόλο των «πλουσίων» σε καθαρά δευτερεύουσα θέση. Τα τραγούδια την εποχή εκείνη ηχογραφήθηκαν σε δίσκους γραμμοφώνου με ερμηνευτή το Γρηγόρη Μπιθικώτση με τις αυθεντικές εκτελέσεις της ταινίας να παραμένουν ανέκδοτες δισκογραφικά. Ο Μάνος Χατζιδάκις πολλά χρόνια αργότερα έδειχνε ενοχλημένος να τον προσδιορίζουν κάποιοι με βάση αυτά τα τραγούδια. Όπως χαρακτηριστικά δήλωνε ο λόγος που τα έγραφε ήταν καθαρά βιοποριστικός, δεν ήταν δηλαδή ο μουσικός του στόχος . Όλα αυτά για τον Μάνο ήταν ένα παιχνίδι που εξυπηρετούσε τις ανάγκες των ταινιών: "..δεν με ενδιαφέρουν. Με ενδιέφεραν από την ώρα που ξεπερνούσαν τους στόχους, τις υπηρεσίες που ήθελαν να προσφέρουν και γίνονταν περισσότερο μουσική. Τέτοιες δουλειές έχω και στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Αλλά ως επαφή με τον κόσμο δεν με ενδιαφέρει πολύ. Γι' αυτό και σταμάτησα. Έκανα περίπου 80 ταινίες και κάπου 75 θεατρικά έργα...". Και μια ιστορία όχι ιδιαίτερα γνωστή είναι ότι λίγα χρόνια μετά τα γυρίσματα της "Λατέρνας..."  ο Βασίλης Αυλωνίτης δέχτηκε μια δελεαστική, χρηματικά, πρόταση να υποδυθεί τον Χατζιδάκι σε ένα επιθεωρησιακό νούμερο που θα τον σατίριζε. Ο Αυλωνίτης γνωστός για την προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά του αρνήθηκε την πρόταση θεωρώντας ότι το κείμενο προσέβαλε τον Μάνο Χατζιδάκι. Ως  συνέπεια ο ηθοποιός "κέρδισε"  τον σιωπηρό αποκλεισμό του από αρκετές επιθεωρήσεις των επόμενων ετών, με σοβαρές συνέπειες τόσο στην καλλιτεχνική του προβολή όσο και στην οικονομική του κατάσταση. 

Η  "Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο" έκανε πρεμιέρα στις 12 Δεκεμβρίου 1955 με 126.530 εισιτήρια στις αίθουσες Α΄προβολής. Η μεγάλη εμπορική της επιτυχία οδηγεί το Φίνο και τον Σακελλάριο δύο χρόνια αργότερα να γυρίσουν τη συνέχεια της με τον τίτλο "Λατέρνα, φτώχεια και γαρύφαλλο", δημιουργώντας το πρώτο sequel στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.

ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΚΑΙ ΤΗ ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ. ΚΑΜΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗ ΥΠΟΚΛΟΠΗΣ. ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΒΙΝΤΕΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ.